Наурыз - бейбітшілік пен жақсылықты бейнелейтін мереке

  Қазақстанның Тұңғыш Президенті Жарлығымен Н.Ә. Назарбаев 15 наурызда 1991 жылы көктемгі күн мен түннің теңелу күнін атап өту ұлттық көктем мерекесі - «Наурыз мейрамы» ретінде ресми түрде бекітілді. 2009 жылдың 22 сәуірінде Қазақстан Республикасының «Мерекелер туралы» Заңына өзгерістер енгізілді және ол 21-23 наурыз аралығында атап өтіле бастады.

            Қазақстан Республикасының Президенті Қ.Қ. Тоқаевтің «Тәуелсіздік - ең қымбат нәрсе» мақаласында Наурыз мейрамын тойлау тұжырымдамасын жасап, көктем мерекесінің мазмұнын байыту тапсырылды.

            Наурыз - бұл жаңа жылдың басы, табиғаттың жаңаруының, тіршіліктің қайта түлеуінің, ойлардың тазаруының, тектілік пен ізгіліктің салтанат құрудың символы. Күн мен түннің теңелуі - астрономиялық құбылыс.  Наурызды тойлау дәстүрі ежелгі тарихқа ие және әлемнің көптеген халықтары үшін осы күнге дейін сақталып келеді. Көбіне бұл мереке «Наурыз», «Невруз», «Навруз», «Новруз Байрам» деп аталады, тәжіктер оны «Гуль гардон», «Подснежник», «Гульнаурыз», татарлар - «Нардуган», буряттар - «Сагаан Сара» деп атайды.  

         Наурыз мейрамы - ғасырлар өтсе де, халық арасында мәдени-тарихи маңызы мен өзектілігін жоғалтпаған мереке. Бұл шын мәнінде жалпыадамзаттық құндылықтарды растайтын, дәстүрлер мен әдет-ғұрыптарды жандандыратын ұлттық мереке. Бес мыңжылдық тарихы бар мереке ұлттық рухани байлығымызды сақтайды, дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар арқылы халықты біріктіреді, ұрпақтар сабақтастығын нығайтады.

         Халықтар достығы мен ынтымағының символына айналған ұлы мереке қазіргі қазақстандық қоғамда кеңінен аталып өтілуде. Қазақстанда тұратын жүзден астам түрлі этностардың өкілдері ұлттық бірлікті көрсетіп, Наурыз мейрамын бірге тойлайды.

        Мереке көпұлтты мемлекеттегі достық пен келісімді нығайтады, ұлттық бірегейліктің сақталуына үлес қосады, сонымен бірге бейбітшіліктің, бірліктің және ынтымақтастықтың жарқын үлгісі болып табылады.

        Наурыз мейрамы мерекесінің басты мақсаты - қазақстандық жердегі бейбітшілік пен достықты нығайту, ұлттық бірегейлікті сақтау, отбасылық құндылықтарды дәріптеу және қоршаған ортаға деген сыйластықты қалыптастыру.

Мереке мақсаттары:

1) жалпы қазақстандық рухани құндылықтарды, халықтың бірлігі мен келісімін нығайтуға бағытталған қазақ халқының дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарын жаңғырту;

2) ата-аналарға қамқорлық жасау, жақындарымен және туыстарымен сөйлесу дәстүрін кеңінен насихаттау арқылы отбасы институтын нығайту;

3) азаматтық бейбітшілікті сақтау, әлеуметтік серіктестік пен қайырымдылық мәдениетін дамыту;

4) ұлтаралық қатынастар мәдениетін дамыту, достық пен қоғамдағы сенімді нығайту;

5) Қазақстан табиғатының бірегейлігі және табиғатты құрметтеу қажеттілігі туралы хабардар ету, экологиялық мәдениетті дамыту және елді мекендердің аумақтарын абаттандыру жөніндегі қоғамдық бастамалар.

              Наурыз мейрамын тойлау «Рухани жағыру» бағдарламасының идеологиялық құндылықтарын іске асыру аясында үлкен маңызға ие. Наурыз - ұлттық бірегейлік пен келісімнің, береке мен бірліктің мерекесі. Бұл ұлттық бірегейлікті сақтау, прагматизмді қалыптастыру және сананың ашықтығын арттыру тұрғысынан маңызды мереке. Наурыз мейрамын тойлауға байланысты іс-шаралар өткізіледі 14-23 наурыз (10 күн).

              Қоғамдық белсенділердің, зиялы қауым өкілдерінің, ақсақалдардың қатысуымен білім беру мекемелерінде және қалалардың, аудандардың, ауылдық округтердің еңбек ұжымдарында Наурыз мейрамының тәрбиелік мәнін, бірлік пен ынтымақтың рөлін түсіндіруге бағытталған іс-шаралар өткізу өте маңызды. елде ұлттық моральдық құндылықтардың, мызғымас бейбітшіліктің Тәуелсіздікті нығайтуға әсері. Бұл іс-шаралар бұқаралық ақпарат құралдарында және әлеуметтік желілерде кеңінен қамтылған.

          Наурыз мейрамында ұлттық киімдерді жаппай кию, халық ойындарын ұйымдастыру, қоғамдық орындарда (сауда орталықтары, вокзалдар, әуежайлар, қонақ үйлер және т.б.) ұлттық музыканы жаңғыртуды қамтамасыз ету арқылы ұлттық құндылықтарды кеңінен насихаттауға баса назар аудару қажет. , дәстүрлер мен әдет-ғұрыптарды жаңғырту, оның маңыздылығын жас ұрпақ арасында насихаттау.

Іске асыру  

14 наурыз - «Сәлемдесу күні» («Көрісу күні») отбасы мен қоғамды біріктіретін құндылықтарды нығайтуға бағытталған. Бұл күні адамдар бір-бірін Наурыз мейрамының бірінші күнімен кездесіп, құттықтайды.  «Ұлыстың  ұлы күні құтты болсын!», «Ұлыс оң болсын!», «Жаңа жыл құтты болсын!». Бұл күні бір-бірімен араздасқан  адамдар өзара кешірім сұрайды, бір-біріне жақындай түседі. Алыстағылар әкесінің үйіне, туыстарына келеді немесе телефонмен құттықтайды, ашық хаттар жібереді. Ер адамдар әйелдерге бәйшешек сыйлайды.

            Наурыз мейрамын құттықтау күні мерекесі аясында әр ұйымда және білім беру мекемесінде мерекенің атмосферасы қайта құрылады - жұмыс күні қазақтың ұлттық аспаптарының үнімен басталады, ұлттық тағамдардың тағамдары тәтті тағам ретінде ұсынылады.

          Радио мен телеарналар табиғаттың оянуы туралы әндер мен терме таратады. Көше безендіруде бәйшешектің бейнесі қолданылады.

Ежелден бері Наурыз мейрамын тойлау кезінде соғымнан қалған ет (қыста ет қоры) қонақтарға - туыстарына, достарына және таныстарына арнап пісірілген.

          Әр үйде келіндер үлкендерге сәлем беріп, бата алды, Наурыз мейрамына арнап тағамдар дайындады. Молшылыққа жету үшін ұлттық тағам - 7 компоненттен тұратын Наурыз көже дайындалды, дастарханға сүт өнімдері - құрт, айран, қымыз және т.б. қойылды.

        Мерекелік онкүндікте ұрпақтар мен дәстүрлер сабақтастығының белгісі ретінде ұлттық киімдер киюдің маңызы зор. Дизайнерлер шоуларға қатысып, көпшілікке ұлттық нақыштағы киімнің жаңа үлгілерін көрсете алады. Ұлттық киімді он күн бойы кию ұсынылады: Көрісу күнінен мерекенің соңына дейін.

Сонымен қатар гүлдер жәрмеңкесі, айтыс, сахналанған қойылымдар , әртүрлі концерттер ұйымдастырылады.  

           15 наурыз - «Табиғат күні» («Жайлау күні»). Табиғатпен қоршалған өмір қазақтардың көшпелі дүниетанымының бір бөлігіне айналды, сондықтан экологиялық, интеллектуалдық сананың дамуына және денсаулығын жақсартуға ықпал ететін аумақты жақсартуға көңіл бөліп, жас ұрпаққа бір күнді табиғат аясында өткізу маңызды.

         Бұл күні үй-жайлар, кеңселер тазаланады, аумақтар сыпырылады, қар мен қоқыстан тазартылады. Адамдар бір-бірінің ренішін кешіреді, оларды қонаққа, бірлескен серуендеуге шақырады. Сонымен қатар, елді мекен аумағын абаттандыру және көгалдандыру үшін ұлттық сенбіліктер ұйымдастырылады. Мысалы, мекемелердің барлық ұжымдарында ағаш отырғызуға арналған бір реттік қайырымдылық акциясын және әлеуметтік желілерде «Әр үйден бір ағаш» атты челлендж ұйымдастыру қажет.

        Сондай-ақ «Ұйымның ең жақсы ауласы» және «Ең жақсы мектеп ауласы» конкурстарын (сенбіліктер, ағаштар мен гүлдер отырғызу), терме мен күйлерді орындауға арналған жарыстар өткізуге болады.

         1991 жылы Семей полигонының жабылуы - қазіргі қоғам тарихындағы бейбітшілік пен келісімнің негізін қалаған қазіргі заманғы тарихтағы ең маңызды оқиғалардың бірі. Осыған байланысты бұл шешімнің бүкіл адамзаттың болашағы үшін маңыздылығын көрсететін арнайы іс-шаралар өткізу қажет.

           Елбасы Н.А. мақаласында Назарбаев «Ұлы даланың жеті қыры» «Қазақстан - қызғалдақ пен алманың отаны» деп атап көрсетеді [2]. Бұл фактіні кеңінен насихаттау үшін бүкіл республикада «Қызыл кітапқа» енген қызғалдақтарға арналған фестивальдар өткізу керек және көктемді - жаңару мен жаңа өмірдің басталуын бейнелейді.

        Мысалы, Ыстамбұл тұрғындары жыл сайын қызғалдақ фестивалін өткізеді, оның барысында көшелер, саябақтар, бақтар мен алаңдар безендіріліп, түрленеді. Жарқын қызғалдақтар мен тірі концерттер адамдарға керемет көңіл-күй сыйлайды, ал сурет көрмелері мен спорттық шаралар фестиваль тақырыбын одан сайын тереңірек ашады.